اندازه گیری کدورت آب: راهنمای جامع برای صنعت و آب آشامیدنی

اندازه گیری کدورت آب

آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چرا آبی که از شیر می آید باید کاملاً شفاف باشد؟ یا چرا در صنایع مختلف، حتی یک ذره کدری در آب می تواند باعث خسارت های میلیاردی شود؟

پاسخ این سؤالات در مفهومی به نام «کدورت آب» نهفته است. کدورت تنها یک مشکل ظاهری نیست؛ بلکه شاخصی کلیدی برای سلامت، کارایی و ایمنی در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و آب رسانی است.

در این مقاله، به صورت کاملاً جامع و کاربردی با مفهوم کدورت آب، عوامل ایجادکننده آن، روش های اندازه گیری، استانداردهای جهانی، تأثیرات منفی آن بر تجهیزات صنعتی و راه های کاهش آن آشنا خواهید شد.

کدورت آب چیست؟

کدورت (Turbidity) معیاری برای شفافیت آب است. هرچه آب کدرتر باشد، نور کمتری از آن عبور می کند. این پدیده به دلیل وجود ذرات معلق در آب رخ می دهد که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، اما نور را پراکنده یا جذب می کنند.

این ذرات می توانند شامل موارد زیر باشند:

• خاک و رس
• لجن و رسوبات آلی
• جلبک ها و میکروارگانیسم ها
• ذرات فلزی یا مواد شیمیایی
• ذرات ناشی از فرسایش لوله ها

چرا اندازه گیری کدورت آب اهمیت دارد؟

کدورت فقط یک شاخص زیبایی شناختی نیست. در واقع، این پارامتر نقشی حیاتی در موارد زیر ایفا می کند:

1. سلامت عمومی

در آب آشامیدنی، کدورت بالا می تواند نشانه ای از وجود باکتری ها، ویروس ها یا انگل ها باشد. ذرات معلق می توانند به عنوان پناهگاهی برای میکروب های بیماری زا عمل کنند و اثربخشی روش های ضدعفونی مانند کلرزنی را کاهش دهند.

2. کارایی فرآیندهای صنعتی

در صنایعی مانند نیروگاه ها، تأسیسات گرمایشی، سیستم های خنک کننده و دیگ های بخار، کدورت بالا منجر به:

• تشکیل رسوب در سطوح داخلی لوله ها و مبدل های حرارتی
• کاهش انتقال حرارت
• افزایش مصرف انرژی
• خوردگی تجهیزات

3. هماهنگی با استانداردها

سازمان های بین المللی مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO) و استانداردهای ملی (مانند استاندارد ملی ایران 1053) حداکثر میزان مجاز کدورت را در آب آشامیدنی بین 0.5 تا 1 NTU تعیین کرده اند.

عوامل ایجادکننده کدورت در آب

کدورت می تواند ناشی از منابع طبیعی یا فعالیت های انسانی باشد:

• بارش های شدید: باعث فرسایش خاک و ورود ذرات به منابع آب سطحی می شود.
• فعالیت های کشاورزی: استفاده از کودها و آبیاری می تواند ذرات ریز را به رودخانه ها منتقل کند.
• پساب های صنعتی: برخی صنایع بدون تصفیه کافی، آب های کدور را به محیط بازمی گردانند.
• فرسایش لوله های قدیمی:در سیستم های آبرسانی شهری، زنگ زدگی و پوسیدگی لوله ها ذرات فلزی را وارد آب می کند.

روش های اندازه گیری کدورت آب

اندازه گیری کدورت به صورت دقیق و استاندارد انجام می شود. رایج ترین روش ها عبارتند از:

روش نفلومتریک (Nephelometric Method)

این روش استاندارد جهانی است و بر اساس پراکندگی نور در زاویه 90 درجه انجام می شود. دستگاه مورد استفاده، کدورت سنج (Turbidimeter) نام دارد.

• واحد اندازه گیری : NTU (Nephelometric Turbidity Unit)
• دقت بالا، مناسب برای آزمایشگاه ها و صنعت

روش جار (Jackson Candle Method)

روش قدیمی تری که با استفاده از یک شمع و لوله شیشه ای، عمقی که نور شمع در آن دیده نمی شود را اندازه گیری می کند. 

• واحد : JTU (Jackson Turbidity Unit) 
• امروزه کمتر استفاده می شود

روش های دیگر

• روش فرما (Formazin): استفاده از محلول استاندارد فرما برای کالیبراسیون دستگاه ها
• روش اپتیکی با سنسورهای هوشمند: در سیستم های نظارت آنلاین صنعتی

دستگاه کدورت سنج برای اندازه گیری دقیق کدورت آب

استانداردهای جهانی و ملی برای کدورت آب

نکته: در سیستم های گردش آب صنعتی (مانند کولینگ تاورها)، حتی کدورت های پایین تر از 1NTU نیز می توانند در بلندمدت منجر به رسوب گذاری شوند.

تأثیر کدورت بالا بر تجهیزات صنعتی

در صنایعی که از آب به عنوان سیال انتقال حرارت یا خنک کننده استفاده می شود، کدورت بالا می تواند خسارات جدی ایجاد کند:

1. تشکیل رسوب (Scaling)

ذرات معلق به مرور در سطوح داخلی لوله ها و مبدل ها ته نشین می شوند و لایه ای عایق ایجاد می کنند که انتقال حرارت را مختل می کند.

2. افزایش مصرف انرژی

با کاهش انتقال حرارت، سیستم ها برای رسیدن به دمای مطلوب، انرژی بیشتری مصرف می کنند — گاهی تا 15 تا 20 درصد!

3. خوردگی زیررسوبی (Under-deposit Corrosion)

رسوبات می توانند محیطی اسیدی یا کم اکسیژن ایجاد کنند که باعث خوردگی موضعی فلزات می شود.

4. مسدود شدن نازل ها و فیلترها

در سیستم های اسپری یا خنک کننده، ذرات کوچک می توانند نازل ها را مسدود کنند و عملکرد سیستم را مختل نمایند.

راه های کاهش کدورت آب

کاهش کدورت نیازمند یک رویکرد سیستماتیک است. روش های رایج عبارتند از:

1. لخته سازی و منعقدسازی (Coagulation & Flocculation)

• افزودن مواد شیمیایی مانند آلوم یا پلی الکترولیت ها
• ذرات ریز به ذرات بزرگ تر تبدیل می شوند و راحت تر ته نشین می شوند

2. ته نشینی (Sedimentation)

• ذرات لخته شده به دلیل وزن بیشتر، در مخازن ته نشین می شوند

3. فیلتراسیون

• استفاده از فیلترهای شنی، کارتریج، یا ممبران (مثل RO )
• برای حذف ذرات بسیار ریز مؤثر است

4. استفاده از سیستم های نظارت آنلاین

• نصب سنسورهای کدورت در خطوط اصلی برای هشدار زودهنگام

5. شستشوی شیمیایی دوره ای

• در سیستم های صنعتی، استفاده از محلول های تخصصی برای پاک سازی رسوبات و ذرات تجمع یافت

برخی پروژه های شستشوی شیمیایی توسط آبریزان

فرآیند کاهش کدورت آب با لخته سازی و ته نشینی

❓❓❓ سؤالات رایج کاربران درباره کدورت آب ❓❓❓

❓ آیا آب کدر حتماً آلوده است؟

نه لزوماً. گاهی حباب های هوا یا کربنات های محلول باعث کدورت موقتی می شوند که پس از چند دقیقه از بین می رود. اما اگر کدورت پایدار باشد، نیاز به بررسی دارد.

❓ آیا فیلترهای خانگی کدورت را کاهش می دهند؟

بله، فیلترهای کربن فعال یا کارتریج های میکرونی (1 تا 5 میکرون) می توانند بخشی از ذرات را حذف کنند، اما برای کدورت های بالا، سیستم های پیشرفته تری مانند RO نیاز است.

❓ چه زمانی باید کدورت آب را اندازه گیری کرد؟

• در ورودی و خروجی تصفیه خانه ها
• قبل و بعد از فرآیندهای شیمیایی
• در سیستم های صنعتی: به صورت ماهانه یا فصلی
• در صورت تغییر رنگ یا بوی آب

✅ نتیجه گیری: کدورت آب، یک شاخص کوچک با تأثیر بزرگ

کدورت آب تنها یک عدد در گزارش آزمایشگاهی نیست؛ بلکه شاخصی حیاتی برای سلامت، کارایی و پایداری سیستم های آبی است. چه در خانه و چه در صنعت، نادیده گرفتن این پارامتر می تواند هزینه های سنگینی به همراه داشته باشد — از افزایش مصرف انرژی تا خرابی تجهیزات گران قیمت.

اگر در صنعت فعالیت دارید و از سیستم های گردش آب استفاده می کنید، بررسی منظم کدورت و انجام آزمایش های تخصصی آب می تواند عمر تجهیزات شما را افزایش داده و از خسارات پیشگیری کند. همچنین، در صورت نیاز به تحلیل دقیق آب یا طراحی برنامه های نگهداری شیمیایی، مشاوره با متخصصان آزمایشگاه های معتبر می تواند تصمیم گیری های شما را هوشمندانه تر کند.

✅پیشنهاد ما: هر ۳ تا ۶ ماه یک بار آب سیستم های صنعتی خود را از نظر کدورت و سایر پارامترهای کلیدی (مانند سختی، pH، TDS) آزمایش کنید.

↩️ جهت مشاوره رایگان با متخصصان آبریزان با ما تماس حاصل فرمایید.

☎️ تماس با متخصصان شرکت آبریزان ☎️